Балабақшалардағы биометрия: «Атамекен» ҰКП бұзушылық фактісін анықтады
Жамбыл облысының облыстық прокуратурасы «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының өтініші бойынша тексеру жүргізді. Тексеруге мектепке дейінгі мекемелерде балаларды бақылаудың биометриялық жүйесін енгізу себеп болды. Бұл негізі қауіпсіздік үшін жасалған болатын. Дегенмен, көптеген ата-ана аталмыш жобаға қарсы шықты. Дербес деректердің таралуы және басқа да кемшіліктер жөнінде толығырақ айта кетейік.
«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы 2022 жылы балабақшаларда биометриялық бақылау жүйесін енгізу жоспары барын білген кезде дабыл қаға бастады. Қазақстандық үздіксіз білім беру қауымдастығы жобаға күмәнмен қарап, балалардың дербес деректерінің таралу қаупін атап өтті. Дей тұра, кәсіпкерлер мен сарапшылардың өтініштеріне қарамастан, жоба жүзеге асырыла бастады.
«FaceID» жобасы Жамбыл облысында жекеменшік балабақшалар ваучерлік қаржыландыру бойынша пилоттық режимде жұмыс істеп жатқандығын ескере отырып енгізілді. Жоба Қызылорда және Алматы облыстарында да қолданысқа ие болды.
«Атамекен» ҰКП мектепке дейінгі ұйымдарда «FaceID» жобасын іске асырудың заңдылығы мен негізділігіне егжей-тегжейлі талдау жүргізу, сондай-ақ анықталған бұзушылықтарға құқықтық баға беру бойынша ҚР Бас прокуратурасына ресми сауал жолдады.
Облыстық прокуратура Жамбыл облысы әкімдігінің Білім басқармасы «Мемлекеттік тапсырыс аясында қаржыландырылатын меншік нысанына қарамастан мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың қатысуын бақылау үшін ақпараттық жүйені енгізу туралы» бұйрық шығарғанын анықтады. Осы құжатқа сәйкес, осы жылдың наурыз айынан бастап мектепке дейінгі мекемелердегі балалардың қатысуы биометрия және QR-кодтар негізінде жұмыс істейтін «Qamgor tech» жүйесі арқылы тіркелуі тиіс.
Жобаны іске асыру барысында білім беру процесіне қатысушылардың құқықтарын және дербес деректерді қорғау туралы заңнаманы бұзуға жол берілді. Кәмелетке толмағандардың ата-аналарының немесе қамқоршыларының рұқсатынсыз биометриялық деректерді жинау заңсыз болып табылады. 2013 жылғы 21 мамырдағы «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» ҚР Заңында көрсетілгендей, баланың дербес деректерін келісімсіз жинауға және өңдеуге тыйым салынады. Мұндай келісімді тек ата-аналар, қамқоршылар немесе баланың заңды өкілдері бере алады. Сонымен қатар, мұғалімдер балаларды жеке смартфондарымен суретке түсіріп, бұл өз кезегінде жеке деректердің таралып кету қаупін тудырды.
Бұдан әрі қолданыстағы заңнамада білім беру ұйымдарына өз тәрбиеленушілерінің биометриялық деректерін жинау, өңдеу және тиісті жабдықтарды орнату бойынша талаптар жоқ. Биометрияны енгізбес бұрын ақпараттық қауіпсіздікті күшейту қажет.
Нәтижесінде бұйрық бұзушылықпен қабылданғаны белгілі болды. Әділет органдарында міндетті тіркеуден өтпей, бұл «Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына қайшы келеді. Сондай-ақ, Білім басқармасының міндетті ережелерді белгілейтін осындай нормативтік құжаттарды енгізуге құқығы жоқ екендігі анықталды.
Анықталған бұзушылықтарға байланысты 2025 жылғы 20 наурызда облыстық прокуратура әкімдікке бұйрықтың күшін жою туралы хат жолдады.
«Құқықтық актілер туралы» ҚР Заңының 17-1-бабының 9-тармағына сәйкес, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын заң жобаларын әзірлеуге Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері өкілдерінің қатысуы міндетті екенін атап өткен жөн.
Айта кетейік, «Атамекен» ҰКП қадағалау органының нұсқамаларының орындалу барысын бақылауда ұстауда.
Пікір қалдыру:
Пікірлер: