«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасында шағын және орта бизнесті дамыту комитетінің кеңейтілген отырысы өтті. Күн тәртібінде – бюджет-салық реформасы, атап айтқанда, ҚҚС және арнайы салықтық режимдерге қатысты өзгерістер мәселесі қаралды.

Салық жүйесін реформалау жұмыстары берлсенді жүргізілуде, алайда бірқатар маңызды мәселелер бизнес тарапынан алаңдаушылық тудырып отыр. Кәсіпкерлік қызметке тікелей әсер ететін көптеген өзгерістер бизнес қауымдастықпен тиісті деңгейде талқыланбады.

Осыған орай, ШОБ комитетінің отырысында қатысушылар тұрақты әрі болжамды салық саясатын қалыптастыру жолдары туралы пікір алмасты.

Сәкен Қарин, «Атамекен» ҰКП Президиумының ШОБ комитеті төрағасы, салық кодексінің қазіргі жағдайы туралы баяндады.

Оның айтуынша, Үкіметтің B2B секторында арнайы салықтық режимді қолдануға тыйым салуға себеп болған статистикалық деректерінде қателіктер бар. Ол ұсынылған өзгерістердің нақты әсерін көрсететін өзінің жеке есептеулері мен дәлелдерді ұсынды.

Сонымен қатар, «Атамекен» ҰКП Үкіметтің реформаларына негіз болған статистикалық мәліметтермен толық таныса алмады. Бұл ақпарат заң түрінде шектелген. Сарапшының пікірінше, деректерді жариялау мүмкін болмаса, оларды салықтық бастамаларды әзірлеуге қатысатын мамандарға беру қажет.

Бұдан басқа, Қаржы министрлігі «Атамекенге» көптеген кестелер мен есептеулерден тұратын ауқымды жобаны жолдады. Бірақ оны талдау үшін небәрі бірнеше күн ғана бөлінді. Бұл заң жобаларын әзірлеу ережелеріне қайшы келеді. Қолданыстағы тәртіпке сәйкес, кез келген заң жобасы ҰКП, Қоғамдық кеңес сараптамасынан өтіп, «Ашық НҚА» алаңында талқылануы тиіс. Бұл талаптардың сақталмауы заң шығару жүйесінің ашықтығы мен әділдігін бұзып, оны біржақты рәсімге айналдырды. Осылайша, кәсіпкерлер жаңа талаптарға бейімделуге мәжбүр болып, оларды талқылауға қатыса алмайды.

 «Атамекен» ҰКП Парламент Мәжілісінің Заңнама бөліміне барлық рәсімдердің сақталуын талап ететін ресми хат жолдауды жоспарлап отыр.

Мәжіліс депутаты Ерлан Стамбеков Үкімет экономикалық бастамалары бизнеске артық қысым көрсетеді деген пікір білдірді. Оның айтуынша, салық түсімдерін тартуды мақсат қойған мемлекеттік органдар, ұсынылған шаралардың салдары мен олардың әсерін ескермеген. Нәтижесінде, бұл өзгерістер шағын және орта кәсіпкерлер санының қысқаруына және көлеңкелі экономиканың ұлғаюына әкелуі мүмкін.

Депутаттың айтуынша, мемлекеттік бюджеттің басым бөлігі жер қойнауын пайдаланушылардың есебінен қалыптасады. Бұл ел экономикасының тұрақтылығына белгілі бір тәуекелдер тудырады. Егер әлемдік нарықтың жағдайы нашарласа, энергетикалық ресурстар бағасының төмендеуі бюджетке кіретін қаржының азаюына әкеледі.

Бұның орнына депутат бизнес, мемлекет және сарапшылар арасында теңгерімді экономикалық саясат қалыптастыруға бағытталған бірыңғай стратегиялық шешім табу қажеттілігін атап өтті.

«Атамекен» ҚР ҰКП Басқарма төрағасының орынбасары Тимур Жәркенов Мәжіліске енгізілген бастапқы Салық кодексі жобасы бизнестің мүддесін ескергенін және Ұлттық палата тарапынан келісілгенін атап өтті. Алайда ақпан айында Парламентке жолданған нұсқада бизнес қоғамдастықтың есептерімен ұйқаспайды. 
Ұлттық палата ҚҚС шегін 15 млн теңгеге дейін төмендеген жағдайдағы кірістер сомасын 164 млрд теңге деп есептесе құрайды, Үкіметтің болжамдары 800 млрд теңгеден асады. Ұлттық палата бұл айырмашылық жөнінде мемлекеттік органдарды ескертті, алайда мұндай елеулі айырмашылықтың себептері әлі күнге дейін белгісіз.

Сарапшылардың пікірінше, арнайы салық режиміне кәсіпкерлердің тек 12% ғана кіреді. Осылайша, компаниялардың 34% заңды клиенттерінен бас тартуға мәжбүр болады, ал 53%-ы жаңа жалпы классификатордың (ОКЭД) талаптарына сәйкес келмейді. Аталған компаниялардың барлығы жалпы ҚҚС 16% режиміне көшеді. Бұл бухгалтерия шығындары мен салық органдарының жұмысын арттырады.

Негізсіз шығындарды болдырмау мақсатында, «Атамекен» арнайы салық режимінің талаптарын қайта қарауды ұсынады.

Мәжіліс депутаты Айтуар Қошмамбетов салық реформасы шағын бизнеске үлкен кедергілер тудыруы мүмкін деп санайды. Арнайы режимдермен қамтылған аумақтардың санын қысқарту 1,7 миллион кәсіпкерге таңдау қалдырады, яғни, қосымша бухгалтерлік шығындарға ұшырау немесе жабылу. Табысы төмен кәсіпорындар үшін ай сайынғы 50-250 мың теңге шығын көтермейтін ауыртпалыққа айналуы мүмкін.

Тағы бір даулы мәселе - бөлшек сауда салығындағы B2B транзакцияларына тыйым салу. 2026 жылдан бастап осы режимде жұмыс істейтін бизнес тек B2C клиенттеріне қызмет көрсете алады. Бұл бөлшектенуге және көлеңкеге кетуге әкеледі. Яғни, бәсекелестікті азайтып, шағын бизнес арқылы отбасын асырап отырған 2,3 миллион адамға әсер етеді.

Айтуар Қошмамбетов Respublica партиясы «Атамекен» ҰКП-ның бизнеспен пысықталған, қыркүйекте жарияланған ұсыныстарын алдағы уақытта да қолдайтынын айтты.

Кәсіпкерлердің тәуелсіз қауымдастығының төрағасы Қанат Елеусізов жаңа Салық кодексі экономиканы дамытуға емес, салықтық әкімшілендіруді күшейтуге бағытталған деп есептейді. Оның ойынша, аталмыш жұмыста басты рөлді Мемлекеттік кірістер Комитеті атқарды, ал процесті Экономика министрлігі қадағалауы керек еді. ҚҚС және базалық мөлшерлеменің ұлғаюы сатып алу қабілетін әлсіретеді, қаржыға қол жеткізуге кедергі жасайды және сайып келгенде, салық түсімдерінің тиімділігіне күмән тудырады.

Сондай-ақ ол қазір биометрикамен ЭШФ беру айына үш рет қана болатынын, ЭСҚ есепшіге беруге тыйым салынғанын, ал кәсіпкерлер жаппай ҚҚС аударылып жатқанын мәлімдеді. Бұл ретте Мемлекеттік кірістер Комитетіне құқық қорғау функцияларын беру қарастырылуда. Бұл негізсіз қылмыстық істердің туындау қаупін тудырады. Бұл ретте ол жұмыс топтарына салалық қауымдастықтар өкілдері кірмегенін, кодекске толықтырулар талқылаусыз енгізіліп жатқанын еске салды.

«Атамекен» ҰКП жарияланған бастамаларды назарға алып, кәсіпкерлер талқыланған мәселелерді ескере отырып, өз ұсыныстарын пысықтайтын болады. Диалог жалғасуда, нақты шешімдер бойынша бірлескен жұмыс алда.