Алматы қаласы кәсіпкерлер палатасының алаңында ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі департаментінің қатысуымен дөңгелек үстел өтіп, онда жүк тасымалы саласындағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдері мен әкімшілік кедергілер талқыланды.

Кәсіпкерлер құқығын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі кеңес төрағасы Юрий Тілеумұратов жиынды ашып, саланың өзекті мәселелеріне тоқталды.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің Алматы қаласы бойынша департаментінің өкілі Қанат Сәлімбаев кездесудің басты мақсаты ҚТЖ-дағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талқылау екенін айтты.

«Тасымалдау кезінде көптеген сұрақ пен шағымдар болатынын бәріміз түсінеміз. Қатысушылардың көбі сыбайлас жемқорлық салдарына шағымданады», – деді Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет департаментінің басшысы Қанат Сәлімбаев.

Кездесу барысында өсімдік майы өндірісінің жанама өнімі – күнжараны жеткізу мәселелері көтерілді. Күнжара, жом құс фабрикаларында жем ретінде пайдаланылады. Формула қарапайым – алынған күнжара құс фабрикаларына жеткізілуі керек. Кәсіпкерлердің айтуынша, мұнай өндіретін зауыттар өнімді тасымалдауға 370-ке жуық вагон жетеді. Бірақ ҚТЖ, дәлірек айтсақ, олардың еншілес кәсіпорны «ҚазТемірТранс» мұндай көлемді көлікпен қамтамасыз ете алмай отыр.

«Құс өсірушілердің өздері «Атамекен» ҰКП, ҚТЖ және басқа да құзырлы министрліктерге мұнай өндірушілердің құс фабрикаларына күнжара мен ұн жеткізе алмайтыны туралы ресми хат жолдаған. Оның үстіне құс фабрикалары мен жем зауыттары, май өндіретін кәсіпорындардың өзі де зардап шегуде», – деді Майлы дақылдарды өңдеушілер ұлттық қауымдастығының басқарма төрағасы Ядықар Ибрагимов.

Мәселе кейбір кәсіпорындардың жабылып қалу қаупі бар жағдайға жетті. Жом жиналады, қоймалар шектеулі, шығару мүмкін емес. Құс фабрикалары, бәлкім, құсты азықтандыру кестесін өзгертуге мәжбүр болады, себебі бұл тауық етінің құнына әсер етеді. Осылайша, вагон тапшылығынан бірден бірнеше бизнес саласы зардап шегеді.

ҚТЖ өкілдері кәсіпкерлердің арыздарынан тым эмоционалды түрде қорғанды. Алғашында бір жыл бұрын олардың вагондарын ешкім пайдаланғысы келмегенін еске салды, өйткені ресейлік вагондар арзанырақ болды. Содан кейін олар бірінші кезекте кез-келген компания сияқты екендерін және пайданы бірінші орынға қоятындарын мәлімдеді.

«Біз де сіз сияқты ақша тапқымыз келеді. Транзитте біз Қазақстанға қарағанда әлдеқайда көп ақша табамыз. Жүргіңіз келе ме? Өтінемін, жеке вагондар тұрағы бар!» – дейді «ҚТЖ-Жүк тасымалы» ЖШС Алматы филиалы директорының орынбасары Айбек Қуанышбек.

Нәтижесінде, кәсіпкерлер мен ҚТЖ ешқандай оң шешімге келмей, вагондардың жоқтығы әлі де мәселе болып тұр деп шешті. Кәсіпкерлер бас тартудың барлық құжаттық дәлелдерін «Антикор» өкілдеріне тапсырды. Олар вагондарды беруден бас тартудың нақты себебі неде екенін анықтауға уәде берді.

Кәсіпкерлер алдында тұрған келесі мәселе – халықаралық автомобиль тасымалдарына рұқсат бланкілерінің жоқтығы. Кейбір адамдар мұндай рұқсаттарды өз қажеттіліктерінен тыс сұрайды деген болжам бар. Сөйтіп, жасанды түрде құжат тапшылығын туғызып, кейін қара базарға сатады. Соның ішінде бланкілерді сату туралы хабарландыруларды әлеуметтік желілер мен мессенджерлерден табуға болады.

Кезінде де бұл мәселе жеткілікті күрт көтерілген. 2021 жылы Көлік комитеті салалық қауымдастықтармен бірлесіп, осы пішіндерді таратудың жаңа алгоритмдерін әзірледі. Дегенмен, іскер шабуылшылар қабылданған шараларға бейімделіп, оларды қалай айналып өтуге болатынын анықтады. Олар бір аймақта бірден бірнеше жеке кәсіпкерді тіркеп, әрқайсысынан бланкілердің ең аз санын алып, кейін қайта сатады. Қайта сатып алудан бір пішіннің құны 1000 долларға жетуі мүмкін, ал олардың ресми құны 1 АЕК (3 063 теңге) құрайды.

«Бланкілердің болмауына байланысты 2022 жылдың соңына дейін халықаралық трафикті тоқтату қаупі бар. Сонымен бірге, Инфрақұрылымдық даму министрлігі, Сыртқы істер министрлігі және шет мемлекеттердің құзырлы органдары арасындағы келіссөздер аясында соңғысы қосымша бланкілер алмасудан бас тартты. Олар күрделі геосаяси жағдайды меңзеп отыр», – дейді Халықаралық автомобиль көлігі одағының өкілі Тамаша Мақсұтқызы.

Одақ қызметкерлері тасымалдауға рұқсат алатын кәсіпкерлерге қойылатын талаптарды одан әрі қатайтуды ұсынды. Мысалы, компания мен жұмыс істейтін компанияларға тиесілі көліктер санының арақатынасын қадағалау. Жүргізушілер аз және көлік көп болса, бұл компания рұқсаттарды сататыны туралы ойлануға мүмкіндік береді.

Дегенмен, бұл кәсіпкерлердің өздері тарапынан сын тудырды, олар жүргізушілердің аз болуы алаяқтық көрсеткіші емес екенін айтты. Кейбір фирмалар жүргізушілермен еңбек шартын жасамайды, бірақ GPC келісімдері арқылы жұмыс істейді. Нәтижесінде, құжат сатумен айналысатын жосықсыз кәсіпкерлерді әшкерелеу әрекеті, ең алдымен, адал жүк тасымалдаушыларға тиетіні белгілі болды.

Жиын соңында жиынды ұйымдастырушылар кәсіпкерлердің арыз-шағымдарын қарастырып, 2-3 айдың ішінде екінші жиын өткізуге уәде берді.